Jump to content

Նախագահական ընտրություններ Ղազախստանում (2019)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Նախագահական ընտրություններ Ղազախստանում (2019)
Ղազախստան
հունիսի 9, 2019

Տեսակ նախագահական ընտրություններ

Պաշտոն Ղազախստանի նախագահ

Թեկնածուներ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաև[1], Amirjan Qosanov?[1], Dania Espaeva?[1], Toleutai Raqymbekov?[1], Amangeldi Taspihov?[1], Jambyl Akhmetbekov?[1] և Sadybek Tügel?[1]

Հաղթող Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաև[1]

Նախորդ 2015 Kazakh presidential election?

Հաջորդ 2022 Kazakh presidential election?

Ղազախստանի Հանրապետության նախագահի արտահերթ ընտրություններ (ղազ.՝ Қазақстан Республикасы Президентінің кезектен тыс сайлауы), տեղի են ունեցել 2019 թվականի հունիսի 9-ին՝ Ղազախստանի Հանրապետության նախագահի արտահերթ ընտրություններ նշանակելու մասին նախագահի 2019 թվականի ապրիլի 9-ի № 18 հրամանագրի համաձայն»[2]։

Արտահերթ ընտրություններ նշանակում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2015 թվականի ապրիլի 26-ին կայացած արտահերթ ընտրություններում հաղթանակ է տարել Նուրսուլթան Նազարբաևը՝ 97,7 տոկոս արդյունքով։ Նա ընտրվել է հինգ տարի ժամկետով[3]։

2019 թվականի մարտի 19-ին Նուրսուլթան Նազարբաևը հրամանագիր է ստորագրել 2019 թվականի մարտի 20-ից նախագահի լիազորությունները սեփական ցանկությամբ վայր դնելու մասին[4][5]։ Նազարբաևը ժողովրդին ուղղված իր ուղերձում հայտարարել է[6]։

Ես որոշում եմ կայացրել դադարեցնել իմ լիազորությունները որպես նախագահ։ Այս տարի լրանում է 30 տարին, երբ զբաղեցնում եմ ամենաբարձր պաշտոնը։ Ժողովուրդը ինձ հնարավորություն տվեց լինել անկախ Ղազախստանի առաջին նախագահը։

2019 թվականի մարտի 20-ից Ղազախստանի Հանրապետության գործող նախագահը, Սահմանադրության համաձայն, դարձել Է Սենատի նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևը[7]։ Ըստ Սահմանադրության՝ նա պետք է երկրի ղեկավար լիներ մինչև առաջին նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևի ընտրական ժամկետի ավարտը։ Ղազախստանի նախագահի հերթական ընտրությունները պետք է անցկացվեին 2020 թվականի ապրիլին[8]։

2019 թվականի մարտի 20-ին Համազգային սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունը կոչ է արել թույլ չտալ քաղաքական համակարգի թույլտվությունը և զարգացնել այն ժողովրդավարական ինստիտուտների ուժեղացման ճանապարհով։ Նա առաջարկել է անցկացնել արդար և ժողովրդավարական նախագահական և խորհրդարանական ընտրություններ[9]։

2019 թվականի ապրիլի 9-ին Ղազախստանի ժողովրդին ուղղված իր հեռուստաուղերձում Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևը հայտարարել է արտահերթ ընտրությունների անցկացման մասին, որոնք պետք է տեղի ունենան 2019 թվականի հունիսի 9-ին։ Նախագահի խոսքով՝ դա անհրաժեշտ է ցանկացած անորոշության վերացման համար[10]։ Այս որոշումը հրապարակելուց առաջ ապրիլի 8-ինօտ խորհրդակցություններ են անցկացվել խորհրդարանի Սենատի նախագահ Դարիգա Նազարբաևայի, վարչապետ Ասկար Մամինի, Սահմանադրական խորհրդի նախագահ Կայրաթ Մամիի, խորհրդարանի Մաժիլիսի փոխնախագահ Վլադիմիր Բոժկոյի մասնակցությամբ[11]։ Ապրիլի 9-ին տեղի է ունեցել նաև հանդիպում «Նուր Օթան» քաղաքական կուսակցությունների, Ղազախստանի դեմոկրատական «Ակ ժոլ» կուսակցության, Ղազախստանի կոմունիստական ժողովրդական կուսակցության և «Աուլ» ժողովրդա-դեմոկրատական հայրենասիրական կուսակցության ղեկավարության հետ[12]։

Ֆինանսավորում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընտրությունների անցկացման համար, որոնք ի սկզբանե պետք է անցնեին 2020 թվականին, նախատեսվում էր ծախսել 8,8 մլրդ տենգե։ Ֆինանսների փոխնախարար Բերիկ Շոլպանկուլովի խոսքով՝ ԿԸՀ-ն 12 մլրդ տենգե է խնդրել նախագահի արտահերթ ընտրությունների անցկացման համար, որոնցից միջոցների շուրջ 70 տոկոսը կծախսվի ընտրատարածքների աշխատակիցների աշխատավարձի վրա։ Ընտրությունների ծախսերի ավելացումը կապված է նվազագույն աշխատավարձի ավելացման հետ[13]։

Յուրաքանչյուր թեկնածուի նախատեսվում է հատկացնել շուրջ 7,5 մլն տենգե, որոնք ուղղված կլինեն ԶԼՄ-ներում նախընտրական ծրագրերով հանդես գալու համար երաշխավորված հասանելիությանը։ Ընդ որում, ծախսերը կարող են կազմել հայտարարված գումարից ավելի շուկայական գների փոփոխության հետ կապված[14]։

Ապրիլի 15-ին Ղազախստանի կառավարությունը հայտարարել էր 9,4 մլրդ տենգեի չափով ընտրությունների անցկացման համար միջոցների ռեզերվից հատկացման մասին, ինչը 2,6 մլր-ով պակաս է այն գումարից, որը խնդրել էր ԿԸՀ-ն[15]։

Ընտրությունների անցկացման օրացուցային պլան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2019 թվականի ապրիլի 10-ին տեղի է ունեցել Ղազախստանի կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նիստը, որտեղ հաստատվել է Ղազախստանի Հանրապետության նախագահի արտահերթ ընտրությունների նախապատրաստմանանցկացման հիմնական միջոցառումների պլան-ժամանակացույցը, ինչպես նաև հաստատվել են ընտրական փաստաթղթերի ձևերը[16]

  • Ապրիլի 10-ապրիլի 28-ից մինչև ժամը 18:00՝ թեկնածուների առաջադրում
  • մինչև մայիսի 11-ի ժամը 18:00՝ թեկնածուների գրանցում;
  • թեկնածուի գրանցման պահից մինչև հունիսի 7-ի վերջ. նախընտրական քարոզչություն;
  • հունիսի 8՝ լռության օր;
  • հունիսի 9-ին ժամը 7:00-ից մինչև 20:00՝ քվեարկության օր;
  • հունիսի 10-ից 11-ը՝ նախնական արդյունքների ամփոփում;
  • հունիսի 10-16՝ ընտրությունների արդյունքների հաստատում և ընտրված նախագահի գրանցում։

Թեկնածուների առաջադրում և գրանցում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրանցված վեց քաղաքական կուսակցություններից հինգը հայտարարել են համագումարների անցկացման մասին։ Ապրիլի 23-ին՝ «Նուր Օթան» ապրիլի 24՝ «Ակ ժոլ», ապրիլի 25՝ Աուել, ապրիլի 26՝ Ղազախստանի կոմունիստական Ժողովրդական կուսակցություն[17] և Համազգային սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն[18]։ «Բիրլիք» կուսակցությունը հրաժարվել է մասնակցել նախագահական ընտրություններին՝ կուսակցության լիարժեք համագումարի նախապատրաստման համար ժամանակի անբավարարության պատճառով[19]։

2019 թվականի ապրիլի 17-ին «Ұлы Дала Қырандары» հանրապետական հասարակական միավորումը նախագահի թեկնածու առաջադրեց միավորման համանախագահ, գրող-Սադիբեկ Թուղելին[20]։

2019 թվականի ապրիլի 23-ին Նուրսուլթան Նազարբաևը հայտարարել էր, որ Նուր-Օթան  կուսակցությունը գործող նախագահ Տոկաևին առաջադրել է որպես թեկնածու ընտրություններում[21]։ Կասիմ Ժոմարտ Տոկաևը դիմել է Սահմանադրական խորհուրդ՝ պարզաբանման համար, թե արդյոք Ղազախստանի Հանրապետության արտասահմանյան հիմնարկներում և միջազգային կազմակերպություններում նրա աշխատանքի ժամկետը հաշվվում է, թե ոչ[22]։ Ապրիլի 25-ին Սահմանադրական խորհուրդը որոշել է, որ բնակության տասնհինգամյա ժամկետում հաշվանցվում են նաև Ղազախստանի սահմաններից դուրս այն քաղաքացիների բնակության ժամանակահատվածները, որոնք վերաբերում են Ղազախստանի Հանրապետության դիվանագիտական ծառայության անձնակազմին և նրանց հավասարեցված անձանց, որոնք ուղարկվել են միջազգային կազմակերպություններ[23]։

2019 թվականի ապրիլի 24-ին Ղազախստանի արհմիությունների ֆեդերացիան Արևմտա-Ղազախական մարզի արհմիությունների տարածքային միավորման նախագահի թեկնածու է առաջադրել Ամանգելդա Տասպիխովին[24]։

Ապրիլի 24-ին «Ժոլ» կուսակցության համագումարում հաստատվել է Դանիա Եսպաևայի թեկնածությունը։ Նա դարձել Է Ղազախստանի պատմության ընթացքում նախագահի թեկնածու առաջադրված առաջին կինը[25]։

2019 թվականի ապրիլի 25-ին «Աուլ» կուսակցությունն իր համագումարում Տոլեուտայա Ռահիմբեկովին առաջադրել Է Ղազախստանի նախագահի թեկնածու[26]։

Համերկրային սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունն իր համագումարում որոշել է չառաջադրել կուսակցության նախագահության առաջարկած թեկնածուին և հրաժարվել է մասնակցել ընտրություններին[27]։

2019 թվականի ապրիլի 26-ին Ղազախստանի Կոմունիստական ժողովրդական կուսակցության համագումարում կրկին առաջադրվել է նախագահի թեկնածու Ժամբիլ Ախմետբեկովը, որը մասնակցել է 2011 թվականի նախագահական ընտրություններին[28]։

Ապրիլի 26-ին «Ұлт тағдыры» միավորված ազգային-հայրենասիրական շարժումը նախագահի թեկնածու Է առաջադրել Կոսանովա Ամիրժանին[29]։

Թալգաթ Երալիևը Ակ Ժոլ կուսակցության հնարավոր թեկնածուներից մեկն էր և կուսակցական քվեարկության ժամանակ հավաքել է ձայների 31 տոկոսը՝ զիջելով Եսպաևային։ Դրանից հետո ապրիլի 26-ին Նա առաջադրվել է Ղազախստանի Շինարարների միության նախագահի թեկնածու[30]։

Քաղաքական կուսակցությունների և հասարակական միավորումների կողմից առաջադրված թեկնածուներ
Թեկնածու Գործունեություն/պաշտոն

(առաջադրման պահին)

Առաջադրման սուբյեկտ Կարգավիճակ Հանձման ամսաթիվ Գրանցման ամսաթիվ
Սադիբեկ Տուգել Ձիասպորտի ազգային մարզաձևերի ֆեդերացիայի փոխնախագահ «Ұлы Дала Қырандары» Գրանցված է[31] 2019 թվականի ապրիլի 22[32] 2019 թվականի մայիսի 3
Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաև Ղազախստանի նախագահ «Նուր Օթան» Գրանցված է[33] 2019 թվականի ապրիլի 23[34] 2019 թվականի մայիսի 3
Ամանգելդեր Թասպիխով Արևմտա-Ղազախստանյան մարզի արհմիությունների տարածքային միության նախագահ Ղազախստանի արհմիությունների ֆեդերացիա Գրանցված է[35] 2019 թվականի ապրիլի 25[36] 2019 թվականի մայիսի 4
Դանիա Եսպաևա Մաժիլիսի VI գումարման պատգամավոր «Ակ ժոլ» Գրանցված էа[37] 2019 թվականի ապրիլի 25[38] 2019 թվականի մայիսի 4
Տոլեուտայ Ռահիմբեկով Ազգային ագրարային գիտաուսումնական կենտրոն ՊՈԱԿ-ի վարչության նախագահ «Աուիլ» Գրանցված է[39] 2019 թվականի ապրիլի 26[40] 2019 թվականի մայիսի 6
Ժամբլ Ախմետբեկով Մաժիլիսի VI գումարման պատգամավոր Ղազախստանի կոմունիստական Ժողովրդական կուսակցություն Գրանցված է[41] 2019 թվականի ապրիլի 26[42] 2019 թվականի մայիսի 6
Ամիրժան Կոսանով Բարեփոխում սոցիալ-տնտեսական և հասարակական-քաղաքական նախաձեռնությունների կենտրոնի նախագահ Միավորված ազգային-հայրենասիրական շարժում ՀԿ Գրանցված է[43] 2019 թվականի ապրիլի 27[44] 2019 թվականի մայիսի 6
Թալգաթ Երգալիև Ղազախստանի շինարարների միություն իրավաբանական անձանց միության նախագահ Իրավաբանական անձանց «Ղազախստանի շինարարների միություն» Հանել է թեկնածությունը ընտրություններից[45] 2019 թվականի ապրիլի 27[46]
Ժումատայ Ալիև «Հալայի ժողովրդագիրներ» ՀԿ Պետական լեզվի իմացության քննություն չհանձնելու համար մերժվել է գրանցումը[47] 2019 թվականի ապրիլի 28[48]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 https://www.election.gov.kz/eng/news/releases/index.php?ID=5294
  2. Указ президента Республики Казахстан № 18 от 09.04.2019 г. «О назначении внеочередных выборов Президента Республики Казахстан»
  3. За Назарбаева проголосовало 97,7 процента казахстанцев — предварительные данные ЦИК
  4. «Нурсултан Назарбаев ушел в отставку». ТАСС. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 19-ին.
  5. «Путин прощается с Елбасы. Казахстан и Россия после Назарбаева». Радио Свобода.
  6. «Нурсултан Назарбаев принял решение сложить полномочия Президента Казахстана». Informburo.kz. 19.03.2019.
  7. «Касым-Жомарт Токаев вступил в должность президента Казахстана». ТАСС. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 20-ին.
  8. «Касым-Жомарт Токаев стал Президентом Казахстана» (ռուսերեն). KTK. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 20-ին.
  9. «Не допустить продления авторитаризма под другим обличьем! Заявление ОСДП». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 4-ին. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)
  10. Выборы в Казахстане: Токаев обратился к казахстанцам
  11. Токаев собрал первых лиц государства
  12. Токаев принял руководителей казахстанских партий
  13. 12 миллиардов запросили на проведение досрочных выборов
  14. По 7,5 млн тенге из бюджета предлагают выдать кандидатам в президенты
  15. Правительство планирует выделить на выборы 9,4 миллиарда тенге
  16. ЦИК РК утвердила Календарный план основных мероприятий по подготовке и проведению внеочередных выборов Президента
  17. Партии Казахстана определились с датами съездов
  18. Политсовет ОСДП определился с кандидатом
  19. Партия «Бирлик» отказалась от участия в президентских выборах
  20. «Зачем нужны «однопроцентные кандидаты»». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 22-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  21. «Назарбаев выдвинул кандидатом на досрочных выборах действующего президента Казахстана». Meduza. 2019 թ․ ապրիլի 23. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 23-ին.
  22. «Токаев обратился в Конституционный Совет за разъяснением требования к кандидату в президенты». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  23. Конституционный совет ответил на обращение Токаева о возможности его участия в выборах
  24. Выдвинут еще один кандидат на участие в выборах президента РК
  25. «Дания Еспаева пойдет на выборы от "Ак Жол"». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  26. Партия "Ауыл" выдвинула Толеутая Рахимбекова кандидатом в президенты РК
  27. ОСДП отказалась от участия
  28. Жамбыл Ахметбеков снова выдвинут от коммунистов на выборы президента РК
  29. Амиржан Косанов выдвинут от «Движения «Ұлт тағдыры»
  30. Всю ночь советовался с коллегами - Талгат Ергалиев о снятии с выборов
  31. Садыбек Тугел зарегистрирован кандидатом в президенты РК
  32. Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов С. Тугела
  33. Токаев зарегистрирован кандидатом в президенты на выборы
  34. Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов К.К. Токаева
  35. «Амангельды Таспихов зарегистрирован кандидатом в президенты». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  36. Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов А.С. Таспихова
  37. «ЦИК зарегистрировал Данию Еспаеву кандидатом в президенты Казахстана». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  38. Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов Д.М. Еспаевой
  39. Толеутай Рахимбеков зарегистрирован кандидатом в президенты
  40. Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов Т.С. Рахимбекова
  41. «Жамбыл Ахметбеков зарегистрирован кандидатом в Президенты РК». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (օգնություն); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (օգնություն)
  42. Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов Ж.А. Ахметбекова
  43. Амиржан Косанов зарегистрирован кандидатом в президенты
  44. Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов А.С.Косанова
  45. «Союз строителей отказался выдвигать Ергалиева». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  46. Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов Т.Ф. Ералиева
  47. «ЦИК отказал в регистрации кандидатом в Президенты РК Жуматаю Алиеву». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 5-ին.
  48. Информационное сообщение ЦИК РК о подаче документов Ж. Алиева